- Osmanlı arşiv belgelerine göre Ignace Mouradja d’ Ohsson (1740, İstanbul – 1807, Bievres) 1792 yılında kitabını Padişah III. Selim’e sunar. Muhteşem gravürlerin Fransızca altyazıları padişah için tercüme edilir. Eseri çok beğenen III. Selim, “Musannifini Hak Teâlâ İslâm ile müşerref eyleye” temennisini ihtiva eden hatt-ı hümâyunu ile kendisine 5000 kuruş gibi büyük bir atıyye [ihsan – bahşiş] verir.) (*)
- Satışa sunduğumuz eser, Tableau General de l’Empire Othoman’ın ilk baskısı ve ilk cildidir ve çok nadirdir. (**)
- Baskısı 1787 yılında Paris’te yapılan eserin açılış sayfası (frontspiece) dahil teknik özellikleri şöyledir: (vi), xii, 324, (2), dört tablo (A, AA, B ve C), 38 figür içeren 24 tam sayfa gravür…
- Eser, gravür ve sayfaların eksiksiz olması sebebiyle son derece nadirdir. Eserdeki 4 tablodan A ve AA harfleriyle kodlanan büyük boy (595 x 454 mm.) iki ayrı katlanan tablo, Hazreti Muhammed’in mensup olduğu Kureyş kabilesinden başlayarak halifeler, 12 imam vd. İslam önderlerinin soy ağacını içermektedir. B harfiyle kodlanan büyük boy (970x265mm.) katlanan tablo, arapça harflerle dini takvimi göstermektedir. C harfiyle kodlanan tam sayfa gravürde ise Osmanlı hat türleri örnekleriyle resmedilmektedir.
- Hz. Muhammed’e ilk vahyin ulaştırıldığı Hira Mağarası’ndaki görünümüne ilişkin “Mehhdy” isimli gravür dikkat çekicidir. Gravürde Hz. Muhammed’in Kuran-ı Kerim’i elinde tuttuğu görülmektedir. (pl.7, syf. 88)
- Eser büyük (folyo) boy olup 525 x 350 mm. ebadındadır.
- Kitapta eksik gravür ya da sayfa bulunmamaktadır.
- Eserin en çok aranan muhteşem çift sayfa gravürü “Sultan Ahmet Camii’nde Mevlit Töreni” mevcuttur. (pl. 25, syf. 256)
- Eser, bütün olarak iyi kondisyondadır. Gravürlerin kondisyonu çok iyidir.
- Sırtı, orijinal altın varaklı dana derisi olup iç kapaklar orijinal ebru ile kaplanmıştır.
- Cilt köşelerinde yüzyıllara sari yıpranma mevcuttur.
(*) III. Selim’in ödüllendirdiği eserin ilginç özelliklerinden biri de Halifeliğin Osmanlı’ya geçişiyle ilgili önemli bir rivayeti konu almasıdır. Tarihte ilk kez yazılı – basılı bir eserde (d’Ohsson tarafından) Yavuz Sultan Selim’in Hilafet kılıcının kuşanarak Hilafeti devraldığı anlatılmaktadır. Mısır ve Arap yarımadası Osmanlı hâkimiyetine girince, Yavuz “hâdimü’l-Haremeyni’ş-şerîfeyn” unvanına sahip olur. Sonraki bazı kaynaklara göre son Abbâsî halifesi III. Mütevekkil-Alellah hilâfeti Yavuz Sultan Selim’e merasimle devreder. Yavuz Sultan Selim, İstanbul’a dönüşünde Eyüp Camii’nde veya Ayasofya Camii’nde özel bir tören yapıldığı ve hilâfet kılıcı kuşandığı rivayet olunur. Fakat Yavuz Sultan Selim dönemi kaynaklarında bu olayla ilgili herhangi bir kayıt bulunmamaktadır. Hoca Sâdeddin Efendi’de geçen, “Libâs-ı hilâfeti istihkak ile telebbüs eylemişken dervişâne kisvet ve libâsı ihtiyar etmişti” ifadesinden başka bir bilgi mevcut değildir. Modern tarihçiler, böyle bir merasimi belgeleyen orijinal belge bulunmadığından hareketle bilgilerin uydurma olduğunu ve Osmanlının hilâfetin mânevî nüfuzuna ihtiyaç duydukları dönemlerde geriye dönük olarak rivayet ettiklerini ileri sürerler (Bkz. Asrar, sy. 22 [1983], s. 91-100; Sümer, LVI/217 [1992], s. 675-701).
(**) Eser, 1787 ile 1820 yılları arasında (büyük boyda) üç cilt halinde yayımlanır. Eserin en gösterişli ve önemli cildi olan 1. cildin ilk kısmı islâm tarihi ve hukukuna ayrılır. Namaz kılma usullerinden, Hazreti Muhammed’in kişiliğine pek çok değerli bilgi verilir. D’Ohsson birinci cildin ilk kısmında İslam bilginleri İbrahim el-Halebi’nin (ö. 956/1549) Mülteḳa’l-ebḥur’u ile Nesefi’nin (ö. 537/1142) Aḳaʾidü’n-Nesefi adlı eserlerinden faydalanır. Eserin ikinci kısmı ise başlangıçtan 1774 yılına kadar gelen Osmanlı tarihini ayrılır. Saray teşkilâtı, Osmanlı hânedanı, harem, harem hayatı ve harem kadınları hakkında yer alan bilgilerin saray hizmetkârları ve haremde yaşayan câriyelerden alınarak aktarıldığı ifade edilir.
